23 aug Van scoutsincident naar strafrecht: wanneer is voyeurisme strafbaar?

Twee opvallende verhalen bij twee verschillende scoutskampen kwamen afgelopen maand aan het licht. De gemeenschappelijke factor: een verborgen camera die verschillende leden ongevraagd filmde op het toilet of in de douche.

Strafbaarstelling

Of het ongevraagd filmen van mensen, meer bepaald voyeurisme, strafrechtelijk strafbaar is, was een vraag waarop in het verleden niet makkelijk op geantwoord kon worden. Het gaat bij voyeurisme namelijk niet over fysiek contact tussen dader en slachtoffer. Echter, met de invoering van de wet van 1 februari 2016 werd voyeurisme voor het eerst in België expliciet strafbaar gesteld. Met de hervorming van het seksueel strafrecht in 2022 werd het wetsartikel 371/1 vervangen door artikel 418/7 van het Strafwetboek.

Voyeurisme: wat is het?

Om van voyeurisme te kunnen spreken moeten er een aantal materiële en morele bestanddelen vervuld zijn. Voor het moreel element is algemeen opzet voldoende. Dat wil zeggen dat de dader wetens en willens gehandeld moet hebben.

De materiële elementen die vervuld moeten zijn, zijn de volgende:

• Het observeren of doen observeren van een persoon of het maken van een beeld- of geluidopname van deze persoon
• Rechtstreeks of door middel van een technisch of ander hulpmiddel (bijvoorbeeld een verrekijker, camera, ladder, …)
• Zonder de toestemming van die persoon of buiten zijn medeweten
• Terwijl die persoon ontbloot is (dit hoeft niet volledig naakt te zijn) en/of expliciet een seksuele daad stelt (dit hoeft geen geslachtsgemeenschap te zijn)
• Die persoon bevindt zich in omstandigheden waarin hij redelijkerwijze kan verwachten dat zijn persoonlijke levenssfeer niet zal worden geschonden. Men kan bijvoorbeeld geen klacht indienen wegens voyeurisme als men zich bevindt op een publiek naaktstrand of in een publieke wellness en er een andere bezoeker naar hem/haar kijkt. Een toilet en privé douche zijn daarentegen ruimtes waar men duidelijk kan verwachten dat de persoonlijke levenssfeer niet geschonden zal worden.

De vierde voorwaarde, ontbloot zijn, zorgde vroeger ook wel eens voor discussie. Wanneer is er namelijk sprake van “ontbloot zijn”? De rechtbank van Tongeren heeft voor deze voorwaarde voor een belangrijke rechtsontwikkeling gezorgd. Wat waren de feiten in deze zaak? Een winkelmedewerker nam foto’s onder de rokken van onwetende vrouwelijke klanten (‘upskirting’). De slachtoffers hadden zich dus niet eerst ontbloot, daar zij ondergoed droegen. Toch heeft de rechter het gekwalificeerd als voyeurisme. De motivatie van de rechter luidde als volgt: ‘door het nemen van foto’s heeft de dader ervoor gezorgd dat de slachtoffers ontbloot zijn’. Dit oordeel van de rechtbank heeft gezorgd voor een bredere interpretatie van het begrip “ontbloot zijn”, waarbij de focus ligt op het resultaat van de handeling (de blootstelling) in plaats van de fysieke handeling van ontbloting door het slachtoffer. Deze zienswijze werd ook bevestigd door de hervorming van het seksuele strafrecht.

Strafmaat

De strafmaat bij voyeurisme varieert afhankelijk van de omstandigheden en wordt bepaald door specifieke artikelen uit het Strafwetboek. Voor het basismisdrijf voyeurisme zonder verzwarende omstandigheden betreft de strafmaat een gevangenisstraf van minstens zes maanden die kan oplopen tot vijf jaar.

De aanwezigheid van verzwarende omstandigheden kunnen echter leiden tot aanzienlijk hogere straffen. Een belangrijke verzwarende omstandigheid betreft de leeftijd van het slachtoffer. Indien het slachtoffer een minderjarige is die geen volle zestien jaar oud is, bedraagt de strafmaat een opsluiting van tien tot vijftien jaar. Indien het slachtoffer een minderjarige is boven de zestien jaar oud, bedraagt de strafmaat een opsluiting van vijf tot tien jaar. Deze strafmaten zijn respectievelijk terug te vinden in artikel 417/16 en artikel 417/17 van het Strafwetboek.

Voyeurisme bestaat van zodra er begin van uitvoering is. Dat houdt in dat iemand handelingen verricht die wijzen op het voornemen om een misdrijf, in dit geval voyeurisme, te plegen maar waarbij het misdrijf nog niet volledig is voltooid. Het installeren van een camera in een privéruimte, zoals een wc of douche, kan als begin van uitvoering beschouwd worden. Deze handelingen gaan verder dan louter voorbereidingen, omdat ze een directe stap vormen naar het uitvoeren van voyeurisme.

“Ook Leuvense scouts vinden verborgen camera aan toilet op kamp: zestienjarig lid naar huis gestuurd” Lees het artikel van De Standaard hier.

“Scoutskamp vroegtijdig afgebroken nadat verborgen camera in douche werd ontdekt: enorm aangeslagen”  Lees het artikel van De Standaard hier.